KAMUS BAHASA WONOSOBO (UDU NGAPAK)

selamat malam,., keprige kabare?? apik si?, apik mbok?

Alhamdulillah,.,
          Buat kamu orang luar wonosobo yang nggak tahu dan penasaran dengan bahasa orang wonosobo tu kaya apa,, ada yang tanya wonosobo ngapak ya?, saya jawab nggak.,.,. tapi kok kaya ngapak,??,. saya jawab, nah... itulah wonosobo.,.,hehehe.. ini nyong bagikan beberapa kosa kata bahasa wonosobo biar kalian sedikit tahu.,.


 

A

Andak, Nda’ an : masa sih? Merupakan ungkapan tidak percaya/ingin memastikan.

Alah nggere (atau biasa diucapkan nggere saja) : ah masa.

Anyes : Dingin.

Arep : Mau,akan

Abot : Berat.

Adoh : Jauh.

Ados : Mandi.

Aja : Jangan.

Akéh : Banyak.

Alas : Hutan/Sawah.

Amba : Luas / Lebar.

Ambén : Tempat tidur.

Amoh : Lunak.

Ana : Ada.

Anduk : Handuk.

Angél : Susah / Sukar. 

Angger Kalau.

Anjrot: Melompat dari atas ke bawah.

Arang : Jarang.

Awak : Badan, (Awake Pada Lara = Badannya pada sakit).

Awan : Siang.

Awéh : Memberi, Awéhan = Suka memberi.

B

Bali/Boli : Pulang.

Babaran : Melahirkan.

Bae : Saja, (Ngapa bae = Ngapain saja).

Bakul : Penjual.

Bal : Bola.

Bal-Balan : Sepak Bola

Banyu/Benyu :  Air 

Bathi : Untung.

Bathok : Tempurung Kelapa.

Batir : Teman.

Beton : Biji nangka.

Blarak : Daun kelapa.

Blas : Sama sekali.

Blig/Blég : Kaléng.

Bodol : Rusak.

Bojo : Suami/Istri; mbojo=menikah.

Brambang : Bawang merah .

Brug :Jembatan.

Budheg : Tuli, tidak mendengar.

Bungah : Senang.

Busek : Hapus.

C

Cendhek/ Cendhe’ : Pendek.

Cepak/cepa’ : Cekat.

Ciwek : Cengeng.

Cangkem : Mulut (Bahasa Kasar).

Cawet : Celana dalam pria / wanita

Cekel : Pegang; nyekel=memegang; dicekel=dipegang; cekelan=pegangan.

Ciblon : Mandi, bermain air.

Cilik : Kecil.

Cokan : Masih/kadang-kadang.

D

Dheke/dhe’ e: Kamu. Di beberapa daerah digunakan kata sira, seperti di beberapa tempat di sapuran. Atau kata kowe yang digunakan di daerah wadaslintang dan sekitarnya.

Donge : Harusnya.

Dadi : Jadi, manjadi.

Dawa : Panjang.

Degan : Kelapa Muda.

Deleng : Lihat.

Dina : Hari.

Disit : Duluan.

Dopok : Gosip.

Durung : Belum

E

Enyong/nyong : Saya.

Entok : Dapat

Emblek : Tarian Kuda Lumping Wonosobo.

Edan : Gila.

Eling :  Ingat.

Eman : Sayang.

Embuh/Mbuh : Tidak tahu, tidak mengerti.

Emoh : Tidak Mau.

Endhas : Kepala.

Endi / Ngendi : Mana / Kemana.

Enténi / Ngenténi : Tunggu / Menunggu.

Eri : Duri.

Esih/Tésih/Egen :  Masih.

G

Gandhul/Gendhol: Pepaya.

Gelis : Buruan/Cepat.

Gaman :  Senjata (pisau, pedang dll)

Geri : Tersisa/Masih.

Gareng : Kering.

Gasik : Lebih awal,Lebih pagi, cepat

Gawe : Membuat.

Gedang : Pisang.

Gela : Kesal / Kecewa.

Gelut : berkelahi, berantem.

Gembéléngan/Pecicilan : Sombong.

Gemlung : Gila, Tidak waras.

Genah : Jelas.

Gering : Kurus.

Gigal : Jatuh (untuk benda).

Glepung : Tepung beras.

Godhong : Daun.

Gujih : Banyak Bicara, Cerewet.

Gumun : Heran.

Guyon / Guyonan : Canda / Bercanda.

Guyub : Kompak, kumpul, bersatu; Paguyuban=Perkumpulan, Persatuan.

H

Ha’ : Mau
Contoh: Ha’ ngapa si nganti ndadak lunga mrana? (mau apa sih sampai harus pergi kesana?)

Ho’oh :Iya.

I

Isin : Malu; Ngisin-ngisina = memalukan

Iwak : Ikan / Daging ( Iwak Ayam = Daging Ayam ).

J

Jidor : Biarin.

Jotek : Tidak Mau

Jongasi : Jangan Sampai

Jare : Katanya.

Jagong/Njagong : Duduk.

Jajal/Njajal : Coba, mencoba.

Jane : Sebenarnya.

Jebul / Jebule : Ternyata.

Jejek : Menendang dengan telapak kaki.

Jenang : Dodol.

Jeneng : Nama.

Jomot/Jukut : Ambil.

Jotos : Memukul dengan menggunakan kepalan tangan.

Jujug / Jujugna : Antar / Mengantar.

Jujul : Uang kembalian.

K

Karo : Dengan

Kawus : Rasain. Digunakan di daerah wadaslintang dan sekitarnya.

Kon : Sih. Kata penegasan. Digunakan di daerah wadaslintang dan sekitarnya.
Contoh: kowe kon ribut bae, nyong dadi ora krungu (kamu sih ribut aja, saya jadi tidak mendengar).

Ket : Sejak/dari, (ket mau = sejak tadi).

Keri : Tertinggal.

Kadhung : Terlanjur ( Wis Kadhung = Sudah Terlanjur ).

Kaé : Itu.

Kakéan : Kebanyakan.

Kakus : WC / Jamban.

Kalén : Sungai kecil.

Klalen : Lupa.

Kanca : Teman.

Kang/kakang : kakak (laki-laki).

Kanggo : Buat, untuk ; Dalam bahasa informal sering disingkat dengan Nggo.

Kasut : Kaos kaki.

Kathok : Celana pendek/panjang pria & wanita.

Kawit : Sejak.

Kaya : Seperti.

Kebek : Penuh.

Kebo : Kerbau.

Kedadén/Kedadéan : Kejadian.

Kélék : Ketiak / Kéték.

Kleleb : Tenggelam.

Kemayu : sok cantik.

Keplak : Pukul.

Kesel : Capek.

Keton / katon : Terlihat, kelihatan, tampak.

Kedol : Selatan.

Kulon : Barat.

Kisruh : Ribut.

Kober : Sempat.

Kondhang : Terkenal.

Kudu : Harus.

Kutang : Bra ( BH )

L

Lah : Kata Penegas.

Contoh: Ngapa lah...! (Ada Apa...!)

Li : kata penekanan, artinya kurang lebih lebih sama dengan donk
Contoh: aja kayang kono li.. (jangan seperti itu donk..)

Lair : Lahir; Lairan=Kelahiran

Laler : Lalat.

Landhep : Tajam.

Lara : Sakit.

Lawang : Pintu.

Lemud : Nyamuk.

Lenga : Minyak Goreng.

Lénggér : Tarian tradisional Wonosobo.

Lérén : berhenti (untuk kegiatan/kejadian).

Lirih : Lembut, pelan-pelan, tidak keras (suara).

Liya : Lain; Liyane=lainnya; Seliyane=selainnya.

Lor : Utara; Ngalor = ke utara.

Lunga : Pergi.

Luput : Salah.

M

Mayo/mage : ayo.

Maneng : lagi.

Mberuh : Tidak Tahu. Kependekan dari Mbuh ora Weruh

Mbiyen : Dahulu.

Memper : Pantas.

Contoh: memper dheke betah dolan mrana, akeh kancane si (pantas kamu betah main ke sana, banyak temannya sih)

Mendi : mana/kemana.
Contoh : Mendi si , dene tak goleti ora ana? (mana sih, kok saya cari tidak ada?)
Rika pan mendi? (kamu mau kemana?)

Mieng : Pergi/Kabur.

Mili : Mengalir.

Muluk/Mabur : Terbang.

Madan/Mandan : Agak.

Madhang/Mangan: Makan.

Mandeg : Berhenti.

Monggo : Mari, Silakan.

Mangkat : Berangkat.

Manjat/Menek : Naik (Untuk ketinggian, naik pohon dll).

Manut : menuruti (perintah).

Mau : Tadi ( Mau Awan = Tadi Siang ).

Mbejut : Nakal.

Medéni : Menakutkan.

Menangi :Ketemu, mengalami.

Mengko :Nanti.

Mercon : Petasan.

Meriang : Sakit.

Methuk : Menjemput.

Metu : Keluar.

Méwék : Menangis tersedu-sedu, mimik wajah mau menagis

Midun : Turun.

Mlaku : Jalan.

Mlayu : lari.

Mlebu : Masuk.

Metu : Keluar.

Murub : Menyala.

N

Ndais : Syukurin/Rasain.

Ndeprok : Duduk tanpa alas.

Njagong/njagok : Duduk.

Ngorong : Berisik (Bahasa Kasar).

Ndilalah: Kebetulan.

Nék : Kalau.

Ngandel : Percaya ( ora ngandel –> tidak percaya ).

Ngangsu : mengambil air dari sumur/sumber mata air.

Ngelak : Haus / tenggorokan kering.

Ngempani : Memberi makan.

Ngising : Buang air besar.

Niliki / Tilik : Menengok / melihat keadaan ( Niliki Kancane –> menengok temannya )

Nang/Neng/Ning : Di.

Nunut : Menumpang.

O

Obong : Bakar.

Ora : Tidak ( ora pada = tidak sama )

Obah : Bergerak / Berubah

P

Pancal : Tendang.

Pancen : kata penegas IYA

Pawon : Tempat/Ruang Masak.

Porah : Biarkan saja.

Prige : Bagaimana.

Pada : Sama / Kembar.

Pahal : Kerja.

Pancén : Memang.

Papung : Mandi (istilah untuk anak kecil).

Parani : Menjemput.

Pari : Padi

Pedhot : Putus (Talinya putus)

Pelem : Mangga

Pénék : Panjat; Ménék = memanjat, Pénékan= pajat-panjatan

Pethakilan : Banyak tingkah, nakal.

Pira : Berapa ( Regane Pira = Harganya Berapa ).

Pisan : (1)Banget,sekali (2)Satu kali

Pit : Sepeda; Ngepit = naik sepeda ; Pit-pitan = bersepeda ria

Playon : Berlarian.

Polah : Tingkah; polaeh= tingkahnya

Préi : Libur; Préian=Liburan.

Putu : Cucu.

R

Rana : Sana.

Rene : Sini.

Rajang : diiris, dipotong-potong.

Raup : Cuci Muka.

Réang : Ramai, berisik.

Rega : Harga.

Rekasa : Sengsara.

Rendeng : Musim Hujan.

Rika : Kamu, sampeyan, Panjenengan, Anda

Rosa : Tenaganya Kuat.

Rumangsa : Merasa.

 S

Si : sih, kan. Merupakan kata penegas.

Contoh : Dhe’e si dikandhani ora manut, dadine kaya ngene (kamu sih dibilangin tidak percaya, jadinya seperti ini)

Kayane omahe cepak stasiun, ho’oh si? (Sepertinya rumahnya dekat stasiun, ya kan?)

Siki : Sekarang.

Sikak : Asem (Umpatan)

Suwe : Lama.

Saben : Setiap.

Sada : Lidi; Sapu sada = sapu lidi.

Sapa : Siapa.

Saru : Tabu,ngomong jorok.

Sedéla : Sebentar, tidak lama.

Sedulur : Saudara.

 Sega : Nasi.

Semriwing : Angin semilir, sejuk.

Senthong : Kamar Tidur.

Sepur : Kereta api.

Séwu : Seribu.

Sikil : Kaki.

Sinau : Belajar.

Sing : Yang.

Singkud

Slonjor : Posisi duduk di lantai dengan kaki lurus ke depan.

Srawung : Bergaul, bermasyarakat.

Suket : Rumput.

Suntek : Tuang; Desuntek = dituang.

T

Turah : Sisa.

Téyéng : Bisa.

Takon : Tanya; Pitakon=pertanyaan.

Tandur : Menanam Benih Padi.

Tangi : Bangun dari Tidur ( Tangi turu = Bangun tidur ).

Tegel : Téga.

Tekan : Sampai tempat Tujuan ( Wis tekan = Sudah Sampai ).

Temenan : Benar / Tidak Bohong.

Tengu : Binatang kecil berwarna merah.

Tepes : Serabut kelapa.

Thukul : Tumbuh ( kata untuk tumbuh-tumbuhan ).

Tlatén : Tekun / ulet / kreatif.

Tratag : Tenda.

Tudung : Caping / penutup kepala petani.

Tugel : potong, putus.

Tuku : Beli.

Tuma : Kutu Kepala.

U

Ucul : Lepas.

Udan : Hujan.

Udud : Merokok.

Umeb : mendidih.

Untu : Gigi.

Uri-Uri : mengembangkan, melestarikan (budaya).

Urip : Hidup.

Uyel-uyelan : Desak-desakan.

W

Wedi :Takut.

Wadon : Wanita, perempuan.

Wagu :Jjelek, tidak baik, tidak pantas.

Wajan: Alat dapur berbentuk cekung terbuat dari logam untuk menggoreng sesuatu.

Wani : Berani.

Wareg : Kenyang.

Wates : Batas.

Watu : Batu.

Wédang : Air minum.

Wegah : Tidak bersedia, tidak mau.

Wei : beri; Diwei=diberi

Weruh : Melihat

Wétan : Timur / Arah Timur.

Wingi : Kemarin ( Wingi Sore = Kemarin Sore ).

Wis : Sudah; Sewise/seuwise=sesudah.

Wisuh / wijik : Cuci kaki / Tangan.

Wit : Pohon; Wit-witan=Pepohonan.

Wong : Orang.

Y

Yén : Jika.

Yuyu : Kepiting.

Z

Zakin, Za ora: berasal dari kata yakin dan ya ora (ya tidak). Bukan merupakan kata baru. Orang-orang di beberapa daerah di wonosobo mengucapkan huruf y seperti huruf z.